اهل سنت جاسک

از عبدالله‌بن عمر روایت شده است که رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – فرمود : «إِنَّ مِنَ الشجرِ شَجرهً لایسقط ورقها و إنها مَثَلُ المُسْلِمِ فَحدِّثونی ما هِیَ؟» «در میان درختان، درختانی وجود دارد که برگهای آن نمی‌ریزد و این درخت مثل فرد مسلمان است. به من بگویید آن درخت کدام است؟» مردم نام درختان بیابان را ذکر می‌کردند. عبدالله می‌گوید : به ذهنم خطور کرد که آن درخت، نخل خرماست. اما خجالت کشیدم آن را بگویم. اصحاب گفتند : یا رسول‌الله به ما بگو آن کدامین درخت است؟ پیامبر فرمود : «هِِیَ النخله» «آن درخت نخل است».(1)
در یکی از کشورهای صادرکنندة خرما کنفرانسی برپا شد و در آن تحقیقی دربارة مشابهت درخت خرما با انسان ارائه شد. در آن تحقیق آمده بود که : تنه آن همانند انسان، راست است. دارای نر و ماده می‌باشد. فقط در صورتی به بار می‌نشیند که عمل لقاح بر روی آن صورت گرفته باشد. چنانچه سر آن قطع شود از بین خواهد رفت. چنانچه به قلب آن صدمه یا آسیبی وارد شود از بین می‌رود. دقیقاً مانند انسان است. چنانکه شاخه‌ای از آن بشکند دیگر قابل تعویض یا ترمیم نیست. تنه آن پوشیده از لیف است که به موهای بدن انسان شبیه است. در جهان بیش از 90 میلیون اصله درخت خرما وجود دارد که انسانها به ویژه روزه‌داران در ماه رمضان از آن تغذیه می‌کنند.
یکی از دانشمندان می‌گوید : روزه گرفتن بار مسؤولیت و وظیفه دستگاه گردش خون، قلب و رگها را کاهش می‌دهد. به طوری که نسبت چربی و اسیدها در خون به پایین‌ترین حد خود می‌رسد. این امر باعث حفظ فرد از تصلّب شرایین (گرفتگی و سخت‌شدن رگها) و دردهای مفاصل می‌شود.
همچنین باعث استراحت کلیه‌ها و دستگاه‌ دفع ادرار می‌شود. به گونه‌ای که تولید مواد حاصل از هضم غذا را کاهش می‌دهد. قند کبد را به حرکت درمی‌آورد. در نتیجه چربی‌های ذخیره شده در زیر پوست نیز تحریک می‌شوند. به همراه آن پروتئین ماهیچه‌ها نیز به حرکت درمی‌آید. بنابراین روزه یک دوره پیشگیری سالیانه است که فرد را از بسیاری از بیماری‌ها حفظ می‌کند. همچنین برای بعضی از بیماری‌ها دورة درمانی به شمار می‌آید. علاوه بر این باعث حفظ فرد از بیماری‌های پیری می‌شود که از خستگی مفرط در اعضا ناشی می‌شود. از پیامبر خدا – علیه الصلاه و السلام – روایت شده است که فرمودند : «صوموا تصحّوا» «روزه بگیرید تا سالم باشید».(2)
به همین دلیل پیامبر – علیه الصلاه و السلام – در ماه رمضان به وسیلة خرما افطار می‌کردند. از انس‌بن مالک روایت شده است که گفت : «پیامبر – صلی الله علیه و سلم – قبل از اینکه نماز (مغرب) را بخواند، به وسیلة چند دانه خرما افطار می‌کردند. اگر خرمای خوب نداشتند به وسیلة چند دانه خرمای خشک روزه‌شان را افطار می‌کردند. در غیر این صورت چنانچه در خانه‌شان اصلاً خرما یافت نمی‌شد، به وسیلة چند جرعه آب روزه‌شان را افطار می‌کردند».(3)
از سلمان‌بن عامر ضبی روایت شده است که پیامبر – صلی الله علیه و سلم – فرمود: «إذَا أَفطَرَ أَحَدُکُمْ فَلْیُفْطِرْ عَلَی تَمْرٍ فَإِنّه برکهٌ فإنْ لمْ یجد تمراً فالماءُ، فإنّهُ طهورٌ» «هرگاه یکی از شما [خواست روزه‌اش را افطار کند] این کار را با خوردن خرما انجام دهد. چنانچه خرمایی نیافت پس با آب این کار را انجام دهد. زیرا آب پاک‌کننده است».(4)
خرمایی که فرد روزه‌دار به همراه آب می‌خورد، دارای 75 درصد مواد قندی مونوساکاردی با قابلیت هضم آسان و جذب سریع است. به طوری که قند خرما در کمتر از 10 دقیقه از دهان به خون منتقل می‌شود و به سرعت مرکز احساس سیری در مغز را فعال می‌کند و روزه‌دار احساس سیری می‌کند و چنانچه پس از آن غذایی بخورد، به صورت عادی آن را خواهد خورد و پرخوری نخواهد کرد. گویی در ایام عادی [غیر ماه مبارک رمضان] به سر می‌برد. اما هضم و جذب چربی‌ها بیش از 3 ساعت طول می‌کشد.
بنابراین روزه‌دار هر اندازه که بیشتر غذای پرچرب میل می‌کند احساس سیری نخواهد کرد اما احساس پر شدن شکم خود را خواهد کرد. میان سیری و پر شدن شکم تفاوت وجود دارد. سیری مرکز احساس گرسنگی و سیری در مغز را تحریک می‌کند. با تحریک این مرکز فرد احساس سیری می‌کند حتی اگر به معدة او غذای فراوانی وارد نشده باشد. اما احساس پر شدن معده چیز دیگری است.
پیامبر – علیه الصلاه و السلام – به وسیلة چند دانه خرما روزه‌شان را افطار می‌کردند. آنگاه نماز مغرب را می‌خواندند سپس به تناول غذا می‌پرداختند. کسی که سنت پیامبر – صلی الله علیه و سلم – را عملی نسازد، خیر و ثواب فراوانی را در روزه، دین، سلامت و روحیه‌اش از دست داده است.
این امر یکی از دلایل نبوت پیامبر – علیه الصلاه و السلام – است. یکی از پزشکان می‌گوید : حتی در غیر ایام ماه رمضان باید میوه‌هایی را که دارای مواد قندی مونوساکاردی هستند، قبل از غذاهایی که بیشتر مواد تشکیل‌دهنده آن را چربی تشکیل می‌دهد، مصرف کرد. این امر یک استنباط ظنی از آیه زیر است که خداوند اهل بهشت را توصیف می‌کند و می‌گوید :
(و فاکههٍ ممَّا یتخیرون* و لَحْمِ طیرٍ مِمَّا یشتهون)
( واقعه : 20-21)
«[نوجوانان بهشتی برای آنان] هر نوع میوه‌ای را که برگزینند [می‌گردانند]* و گوشت پرنده‌ای را که بخواهند و آرزو کنند».
ابن القیم می‌گویند : «افطار پیامبر – صلی الله علیه و سلم – به وسیلة خرما یا آب دارای حکمت و تدبیر بسیار لطیفی است. روزه باعث خالی شدن معده از غذا می‌شود. کبد در خود چیزی برای جذب نمی‌یابد تا آن را برای عضلات و بقیه اعضای بدن بفرستد. این در حالی است که قندها سریع‌تر از هر ماده دیگری به کبد می‌رسند و برای آن خوشایندترند. به ویژه اگر آن قند خرما باشد. در نتیجه جذب آن آسان‌تر می‌شود و به وسیلة آن کبد و اعضاء توان خود را باز می‌یابند و از آن بهره‌مند می‌شوند. چنانچه خرما یافت نشد، نوشیدن چند جرعه آب سوزش معده و حرارت روزه را آرام می‌کند و آن را از وجود غذای پس از آن آگاه می‌کند و جلوی شهوت فرد را می‌گیرد».(5)
خرما همچنین دارای مواد پروتئینی ترمیم‌کنندة بافت‌ها و درصد کمی چربی است. همچنین دارای پنج نوع ویتامین اصلی موردنیاز بدن است. علاوه بر این دارای 8 نوع ماده معدنی اساسی است. 100 گرم خرما در روز 20 درصد تا نیمی از نیاز بدن به مواد معدنی را تأمین می‌کند. همچنین خرما حاوی 12 نوع اسید آمینه مواد آرام‌بخش و نرم‌کننده است. یبوست باعث به وجود آمدن 50 نوع بیماری می‌شود که خرما مانع به وجود آمدن یبوست می‌شود و دارای تأثیرات مثبتی در پیشگیری از کم‌خونی و افزایش فشارخون است. همچنین به بهبود شکستگی‌ها کمک می‌کند. خرما تسهیل‌کننده و آرام‌بخش است. تحقیقات علمی ثابت کرده است که خرما به وسیله میکروب‌ها آلوده نمی‌شود زیرا نسبت بالای قند در آن آب میکروب‌ها را می‌مکد و باعث خشک شدن آنها می‌شود. همة این منافع و نتایج مثبت در خرما جمع شده است که بعضی از علما آن را 47 عنصر برشمرده‌اند. همان خرمایی که ما آن را می‌خوریم اما از تأثیرات مثبت آن بر روی جسم اطلاعی نداریم.
از عایشه روایت شده است که گفت : پیامبر خدا – صلی الله علیه و سلم – فرمود : «یا عائشه بیتٌ لا تمر فیه جیاع أهله، یا عائشه بیتُ لا تَمرَ فیه جیاعٌ أهله أو جاع أهله» و آن را دو یا سه بار تکرار کرد.(6) «ای عایشه خانه‌ای که در آن خرما نباشد اهل آن [خانه] گرسنگانند. ای عایشه خانه‌ای که خرما در آن نباشد اهل آن [خانه] گرسنگانند یا گرسنه می‌شوند».
بهترین دارو آن است که خوراکی باشد و بهترین غذاها، آنهایی هستند که دارو باشند.
ابن القیم دربارة خرما می‌نویسد : «خرما به علت داشتن کالری فراوان یکی از میوه‌هایی است که بیشتر از بقیه بدن را تغذیه می‌کند. خوردن آن باعث کشتن کرم [روده] می‌شود. علاوه بر کالری فراوان دارای خاصیت آرام‌بخشی است. چنانچه همواره مصرف شود، کرم‌ها را کاهش می‌دهد. آنها را ضعیف می‌کند و یا می‌کشد. در واقع خرما، غذا، میوه، دارو، نوشیدنی و شیرینی است».(7)

پاورقی:
1) بخاری (61)، مسلم (2811)، ترمذی (2867).
2) کشف‌الخفاء (1455) و فیض‌القدیر (4/212).
3) الترمذی (696)، ابوداود (2356)، احمد (12698).
4) ترمذی (658) و ابن ماجه (1699).
5) زادالمعاد (4/312).
6) صحیح مسلم (2046).
7) زادالمعاد (4/291)، نگا : الطب النبوی (ص 225).