اهل سنت جاسک

دروغ بقصد خیر و مصـلحت بیمار

چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل‌:

زن پیر و ناتوانی است‌ کـه فشار خون دارد ولی غذایی کـه او مـیل بـه آن دارد مثل گوشت گوسفند، برای وی مضر است و ما ناچار به او گوشت ‌گوسفند نمی‌دهیـم و به جای آن ‌گوشت مرغ می‌دهیـم و می‌گـوییم این گوشت گوسفند است‌، یا اینـکه آب یـک جای مخصوصی می‌خورد و ما گاهی از همانجا و گاهی از پیش خودمان آبی به او می‌دهیـم و می‌گوییـم این از همان آب است و یا غذایی ‌که برای او فایده دارد نمی‌خورد و ما مجبوراً به او می‌گوییم ‌کـه دکتر این را برایت نوشته ‌که بخوری، بعد مي‌خورد.

حال سؤال این است که آیا این دروغ حساب می‌شود و ما مرتکب‌ گناه مي‌شویم یا نه‌؟

الجواب باسم ملـهم الصواب

دروغ سه صورت دارد:

1- واجب‌، مثلاً برای نجات دادن مظلوم از دست ظالم‌، یا پوشیدن مال امـانت از چـپاول‌.

2- مـبـاح‌، مثل دلجویی فردی یا اصلاح بین مردم‌.

٣- ‌حـرام و گناه‌، مثلاً برای چیزی که با راستگویی و دروغ‌گویی هر دو میسر مـی‌شود، دروغ گوید.

با این توضیح‌، چنین معلوم می‌شود که قصد شما پسندیده و خوب است‌، اشکال ندارد و بر شما گناهی نمی‌شود.

وفي الرد:

«‌واعلم أنَّ الكذبَ قد يباح وقد يجب، والضَّابط فيه كما في «تبيين الـمحارم» وغيره عن الإحْياء أن كل مَقْصود محمود يمكن التوصل إليه بالصدق والكذب جميعاً، فالكذب فيه حرام، وإن أمكن التوصل إليه بالكذب وحده فمباح إن أبيح تحصيل ذلك الـمقصود، وواجب إن وجب تحصيله، كما لو رأى معصوماً اختفى من ظالم يريد قتله أو إيذاءه فالكذب هنا واجب، وكذا لو سأله عن وديعة يريد أخذها يجب إنكارها ومهما كان لا يتم مقصود حرب أو إِصْلاح ذات البين أو استمالة قلب الـمجني عليه إلاَّ بالكذب فيباح»‌. [رد الـمحتار: 5/303].

وفي التحر‌ير الـمختار:

«‌قوله‌: «أو استمالة قلب الـمجني عليه إلا بالكذب فيباح» إلا أنه ينبغي أن يحترز منه ما أمكن، لأنه إذا فتح باب الكذب على نفسه فيخشى أن يتداعى إلى ما يستغني عنه وإلى ما لا يقتصر على حدّ الضرورة أﻫ»‌. [التحرير الـمختار: 5/311].

والله أعلم بالصواب

خدا نظر -‌عفا الله عنه-

دار الافتاء حوزه علمیه دار العلوم زاهدان