زلزله‌های دنیا و زلزله قیامت
امام بخاری از ابوهریره روایت کرده که پیامبر(ص) فرمود : «قیامت برپا نمی‌شود تا زمانی که علم از میان مردم برداشته می‌شود، و زلزله‌های فراوان به وقوع می‌پیوندد و زمان – برای طی مسافت – به هم نزدیک می‌شود و فتنه‌ها و بی‌بند و باری که همان قتل و کشتار است زیاد می‌شود و مال و ثروت شما بسیار شده و به وفور یافت می‌شود».(1)
بسیاری اوقات خبر وقوع زلزله را در شهرهای مختلف می‌شنویم که هر کدام از دیگری شدیدتر است و زندگی افراد زیادی را به نابودی می‌کشند. این واقعیت و کثرت وقوع و شدت زلزله‌ها مصداق حدیث پیامبری است که از روی هوی و هوس سخن نمی‌گوید و هر چه به زبان آورده است وحی خداوند است. از نتایج این زلزله‌ها این است که مفهوم زلزله بزرگ قیامت را تاحدودی برای ما روشن می‌سازند، قیامتی که خداوند وعدة شکنجة کافران را در آن داده است و میفرماید :
یا ایُّها النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ اِنَّ زَلْزَلَهَ السَّاعَهِ شَیءٌ عَظیمٌ (حج : 1)
«ای مردم! از پروردگارتان بترسید، واقعاً زلزلة قیامت چیز بزرگی است».
زمین در میان ستاره‌های منظومة شمسی بیشترین ضخامت را دارد و پنج برابر ضخامت آب است. از جهتی دانشمندان در تفسیر زلزله می‌گویند حرکتی است که از درون زمین شروع شده و فشار بسیار زیادی از آن به وجود می‌آید که پوستة زمین تحمل آن را نداشته و در نتیجه شکسته می‌شود و همین شکسته شدن پوستة زمین است که برخی اوقات به عنوان زلزله از اخبار می‌شنویم، لازم است بدانیم که ضخامت پوستة زمین بیشتر از 90 کیلومتر است و جنس آن عموماً از سنگ بازالت است که سخت‌ترین نوع سنگ‌هاست، اما با این وجود تحت فشار بسیار زیاد زمین خورد و متلاشی می‌شود. این واقعه گوشه‌ای از قدرت خداوند را به ما نشان می‌دهد که در آیة زیر میفرماید :
اِنَّ اللهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذوُ القُوَّهِ المَتینُ (ذاریات : 58)
«تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس».
زلزله‌نگاران آماری را از زلزله‌های واقع شده در جهان ارائه داده‌اند که نمونه‌ای از آن به شرح زیر است : در سال 1556 زلزله‌ای در چین روی داد که در چند ثانیه جان 830 هزار نفر را گرفت. در سال 1737 زلزله‌ای در هند روی داد که جان 180 هزار نفر و در سال 1923 نیز زلزله‌ای در ژاپن روی داد که زندگی 100 هزار نفر را خاتمه داد و در سال 1976 زلزله‌ای در چین روی داد که در چند ثانیه 35 هزار نفر را به کام مرگ کشید. حال گوش به فرمودة خداوند می‌سپاریم که میفرماید :
یا ایُّها النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ اِنَّ زَلْزَلَهَ السَّاعَهِ شَیءٌ عَظیمٌ (حج : 1)
از یک دانشمند بزرگ زلزله‌شناس پرسیدند که : «آیا ممن است 15 دقیقه قبل از وقوع زلزله از آن مطلع شویم؟ در جواب گفت : خیر اما بسیاری از حیوانات آن را مدتی قبل از وقوع درک می‌کنند که در رأس آنها حیوانی است که حماقت آن مثال زدنی است یعنی الاغ که 15 دقیقه قبل از وقوع زلزله از آن باخبر می‌شود». به نظر ما علت اینکه حیوانات زودتر از زلزله به آن پی می‌برند این است که همانند انسان مکلف نبوده و هدف از وقوع زلزله آنها نیستند، به دلیل این آیه که خداوند میفرماید :
اِنَّا عَرَضْنا الاَمَانَهَ عَلی السَّماوات وَ الارْضِ وَ الجِبالِ فَاَبَیْنَ اَنْ یَحْمِلْنَها وَ اَشْفَقْنَ مِنها وَ حَمَلَها الاِنْسانُ انَّهُ کانَ ظَلوماً جَهولاً
(احزاب : 72)
«ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم اما از پذیرش آن خودداری کردند و از آن ترسیدند، حال اینکه انسان زیر بار آن رفت (و دارای موقعیت بسیار ممتازی شد اما برخی از) آنان (پی به ارزش وجودی خود نمی‌برند و قدر مقام والای خویش را نمی‌دانند و) واقعاً ستمگر و نادانند».
خداوند میفرماید :
اِذا زُلْزِلَتِ الارْضُ زِلْزالَها (زلزله : 1)
«هنگامی که زمین سخت به لرزه انداخته می‌شود».
کلمة (زُلْزِلَتْ) یعنی به شدت تکان خورد و پریشان شد و زمین با لرزة بزرگ خود که آخرین لرزیدن آن است به شدت ناموزون شد. و این ماهیت زلزلة قیامت است که زلزله‌های دنیا نمونه‌های کوچک و محدود آن هستند. در ادامة آیه آمده است :
وَ أَخْرَجَتِ الأرْضُ أَثْقالَها (زلزله : 2)
«و زمین سنگینی و بارهای خود را بیرون می‌اندازد».
منظور از سنگینی زمین انسان است(2) همان مخلوق مکلفی که برای بهشتی به پهنای آسمان‌ها و زمین خلق شده است. او وزین و سنگین است زیرا قبول امانت نموده و خداوند آسمان‌ها و زمین را برای وی رام کرده و جانشین خود در زمین ساخته است که اگر عقل او بر شهوتش چیره گردد از ملائکه برتر و اگر شهوت او بر عقلش چیره گردد از حیوات پست‌تر ست.
وَ قَالَ الأِنسانُ مالَها (زلزله : 3)
«و انسان می‌گوید زمین را چه شده است؟».
این گفتة انسان از روی تعجب و ترس است.
یُومَئذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها (زلزله : 4)
«در آن روز زمین خبرهای خود را بازگو میکند».
یعنی خبر از اعمال نیک و بد ساکنان خود که انسان‌ها می‌باشند.
بِأَنَّ رَبَّکَ أوْ حالَها (زلزله : 5)
«بدان سبب است که پروردگار تو به او (زمین) پیام داده است».
منظور اینست که خداوند، زمین را بر سخن گفتن توانا کرده و امر به کلام نموده است.
یومَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ اَشْتَاتاً (زلزله : 6)
«در آن روز، مردمان پراکنده بیرون می‌آیند».
یعنی فردفرد و متفرق، بدون تجمع، بدون همفکر و همراه و همکار، بدون هیاهو و همهمه و تکبر با این حال که خداوند در آیه 65 سوره یس وصف نموده است : «امروز بر دهانهایشان، مُهر می‌نهیم و دستانشان با ما سخن می‌گویند و پاهایشان بر دستاوردشان گواهی می‌دهند».
خداوند در ادامه سوره زلزله میفرماید :
لِیُرَوا اَعْمالَهُمْ* فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرَّاً یَرَه (زلزله : 6 - 7)
«تا کارهایشان به آنان نموده شود* پس هر کس به اندازه ذره غباری کار نیکو کرده باشد و یا بدی کسب نموده باشد، پاداش و سزای خود را خواهد دید».
در تبیین بیشتر مفاهیم این سوره می‌توان از یافته‌های زمین‌شناسان استفاده برد که میان زلزله‌ها و آتش‌فشان‌ها رابطه برقرار کرده‌اند و قرآن نیز به صورت بسیار دقیق به آن اشاره کرده است. زمین‌شناسان می‌گویند که رابطه محکم میان زلزله و آتشفشان به این گونه است که یک بار زلزله در نتیجه حرکت توده‌های داغ درون زمین و فشار آن بر پوسته بوده و یک بار زلزله باعث ایجاد آتشفشان می‌شود، در هر حال رابطه‌ای قوی میان زلزله و آتشفشان وجود دارد. نکته دیگر اینکه مواد مذاب درون زمین دارای وزنی بسیار بالا و منحصر به خود هستند که می‌تواند مصداق کلمه «اثقالها» باشد. یکی از دانشمندان زمین‌شناس با قرائت این قسمت از سوره زلزله که میفرماید :
اِذا زُلْزِلَتِ الارْضُ زِلْزالَها* وَ اَخْرَجَتِ الاَرْضُ اثْقَالَها
دچار حیرت و دهشت شد.
آنچه که در این سوره بیان شد، اشاره‌ای لطیف از جانب خداوند است به وجود رابطه میان زلزله و آتشفشان و روشن می‌سازد که فرستنده قرآن همان خالق هستی است که صد هزار میلیون کهکشان را در عرصه گیتی پدید آورده و خالق ستاره‌های دنباله‌دار و کازارها و ستارگان و سیاره‌ها است. او که خالق هستی است، فرستنده قرآن است، کلامی چنان ارزشمند که فضل و برتری آن بر سایر کلامها چون برتری خود او بر مخلوقاتش میباشد.
براستی نعمتی بزرگ است که صبح به هنگام بیدار شدن از خواب، زمین را در حال استقرار و آرام مشاهده کنی، اما هرگز قدر این نعمت را نخواهی دانست تا زمانی که شاهد زلزله‌ای مهیب باشی که از ترس آن ممکن است قلب‌ها نیز ترکیده شود، خداوند متعال توجه ما را به همین نعمت جلب میکند، آنگاه که میفرماید :
اَمَّنْ جَعَلَ الأرْضَ قَراراً (نمل : 61)
«آیا دیگران بهترند یا کسی که زمین را قرارگاه ساخته است».
حقیقتاً اگر این استقرار نبود هیچ ساختمانی از استحکام و ثبات برخوردار نمی‌شد. چرا که :
وَالأرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ (طارق : 12)
«سوگند به زمین شکاف‌بردار».
وجود شکاف از خواص ترسناک زمین است و خداوند میفرماید :
وَ مَا نُرْسِلُ بِالآیاتِ الاّ تخویفاً (اسراء : 59)
«ما معجزات را جز برای بیم دادن مردم اجرا نمی‌سازیم».
پس طاعت از خدا را جدی بگیرید، قبل از اینکه حادثه‌ای فراگیر شما را در بر گیرد.
پاورقی:
1) به روایت بخاری، حدیث شمارة (989).
2) امام طبری در تفسیر خود، ج 30، ص 265 گفته است : [زمین جسم همة مردگان را به صورت زنده بیرون می‌اندازد و مردگان درون زمین بر آن سنگینی میکند ... و ابن عباس گفته منظور مردگان هستند]. ابن کثیر نیز در ج 4، ص 540 گفته است : [یعنی آنچه از مردگان در زمین است را به بیرون پرت میکند. این نظر را چند تن از سلف ابراز داشته‌اند].
این وب تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران میباشد و فقط عقیده اهل سنت و جماعت را بیان میکند و هدفش فقط رضای الله جل جلاله میباشد